8ο ΣΥΝΕΔΡΙΟ

Tο Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης (ΚΠΕ) Ποροΐων, κατά το σχολικό έτος 2018-19 (Οκτώβριος 2018-Απρίλιος 2019), υλοποίησε εκπαιδευτική παρέμβαση σε συνεργασία με τη Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Σερρών με θέμα: «Μαθαίνω και προστατεύω τα ζώα της περιοχής μου».

Η εκπαιδευτική αυτή παρέμβαση, διάρκειας 3 διδακτικών ωρών, απευθυνόταν σε μαθητές/τριες Νηπιαγωγείου και Α’ τάξης Δημοτικού, και υλοποιούνταν 1 φορά την εβδομάδα στο χώρο του παιδικού τμήματος της Δημόσιας Κεντρικής Βιβλιοθήκης Σερρών.

Κύριοι στόχοι της εκπαιδευτικής παρέμβασης ήταν:

Να γνωρίσουν οι μαθητές/τριες τη βιοποικιλότητα του λιμναίου οικοσυστήματος και τις λειτουργίες του.

Να αντιληφθούν την αξία του νερού ως πολύτιμου αγαθού, καθώς και την αξία του λιμναίου οικοσυστήματος και την ανάγκη προστασίας τους.

Να ευαισθητοποιηθούν αναφορικά με τη ζωή στο φυσικό περιβάλλον της περιοχή τους.

Να σχεδιάσουν και να προτείνουν τρόπους για την προστασία της λίμνης Κερκίνης και των ζώων της περιοχής τους ως μελλοντικοί ενεργοί πολίτες.

Τα στάδια της εκπαιδευτικής παρέμβασης:

α. Παιχνίδι γνωριμίας με τη χρήση παντομίμας του αγαπημένου ζώου του κάθε μαθητή.

β. Παιχνίδι ενεργοποίησης μαθητών/τριών με τη χρήση ήχων ζώων.

γ. Δραματοποίηση του παραμυθιού του ΚΠΕ Ποροΐων: «Μάνος ο μαύρος κορμοράνος».

δ. Συζήτηση με τους μαθητές/τριες για το νερό ως πολύτιμο αγαθό, τη λίμνη Κερκίνη, τους κινδύνους που απειλούν το λιμναίο οικοσύστημα, αλλά και τους τρόπους προστασίας του.

ε. Καταγραφή των κύριων εντυπώσεων των μαθητών από την ιστορία του Μάνου, του μαύρου κορμοράνου, και τη συζήτηση για το λιμναίο οικοσύστημα που ακολούθησε.

στ. Παρουσίαση των έργων των μαθητών στην ολομέλεια.

ζ. Σύντομη προβολή βίντεο (15’) αναφορικά με τη λίμνη Κερκίνη.

η. Αξιολόγηση της εκπαιδευτικής παρέμβασης με μια λέξη ή σύντομη πρόταση από τους μαθητές σε κύκλο.

Αντικείμενο μελέτης της παρούσας εργασίας αποτελεί η διερεύνηση της θέσης του θεσμού της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης στο επίσημα προγράμματα σπουδών πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης στην Κύπρο και την Ελλάδα. Δείγμα της έρευνας αποτελούν οι παραπάνω δύο χώρες και πηγή αυτής το εκπαιδευτικό τους πλαίσιο, έτσι όπως παρουσιάζεται σε επίσημα κυβερνητικά έγγραφα, σε στατιστικές εκθέσεις και στα αναλυτικά προγράμματα σπουδών. Παράλληλα η σύγκριση περιλαμβάνει και την παρουσίαση στοιχείων για το πολιτικό, κοινωνικό και οικονομικό τους προφίλ. Τα δύο συστήματα μελετώνται συγκριτικά προκειμένου να συγκεντρωθούν πληροφορίες και να εισαχθούν νέες γνώσεις με σκοπό την προώθηση της αειφορίας στη χώρα μας, ιδίως μετά τις καταιγιστικές εξελίξεις που επιφέρει καθημερινά η κλιματική αλλαγή.

Από την επεξεργασία των δεδομένων αναδεικνύεται ο κοινός εκπαιδευτικός προσανατολισμός των δύο χωρών αναφορικά με την προσπάθεια ένταξης της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης στα εθνικά προγράμματα σπουδών τους. Βέβαια μόνο η Κύπρος έχει προχωρήσει στην εισαγωγή της ως υποχρεωτικού διδακτικού πεδίου στο ωρολόγιο πρόγραμμα του δημοτικού, δίνοντας έμφαση στη διάχυση αειφόρων πρακτικών σε όλη την εκπαιδευτική λειτουργία.

Το Κ.Π.Ε. Μουζακίου επιχειρεί συστηματικά, με τη βοήθεια της θεωρίας της παιχνιδοποίησης να βελτιώσει τα προγράμματά του. Στο πλαίσιο αυτό έχει σχεδιάσει ένα παιχνίδι σχετικό με το πρόγραμμα «Υγρότοποι» που υλοποιείται στους φυσικούς χώρους του ποταμού Πάμισου και την αίθουσα διδασκαλίας. Το παιχνίδι αυτό έχει αναπτυχθεί σύμφωνα με αρχές και προτάσεις που περιέχονται στη σχετική με την παιχνιδοποίηση βιβλιογραφία, και αναπτύσσονται στην παρούσα μελέτη.

Μέσα από την εργασία επιδιώκεται η αποτύπωση και ανάδειξη των κύριων χαρακτηριστικών της Αξιολόγησης που πραγματοποιήθηκε στα Κέντρα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης (Κ.Π.Ε.) της χώρας, στο χρονικό διάστημα από το Μάιο έως και τον Οκτώβριο του 2016, και ανατέθηκε από το αρμόδιο Τμήμα του ΥΠ.Π.Ε.Θ. σε εξωτερική εταιρία παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών. Στόχοι της εργασίας είναι η παρουσίαση του έργου της Αξιολόγησης, η ανάδειξη των κυριότερων πλεονεκτημάτων αλλά και των μειονεκτημάτων της και η συζήτηση επιμέρους συμπερασμάτων. Προέκυψε ότι πραγματοποιήθηκε μία, πρωτόγνωρη για τα ελληνικά δεδομένα και αρκετά εκτενής μορφή εξωτερικής τελικής αξιολόγησης, με σημαντικά χαρακτηριστικά μοντελοποίησης, έντονο συμμετοχικό χαρακτήρα. και έμφαση στην ουσιαστική αναδιαμόρφωση του θεσμικού πλαισίου δομής και λειτουργίας των Κ.Π.Ε.. Σχεδόν 3 χρόνια μετά, τα πορίσματα αυτής της αξιολόγησης δεν έχουν αξιοποιηθεί και η κοινότητα των Κ.Π.Ε. συνεχίζει να αναμένει την επίλυση των χρόνιων ζητημάτων της.

Ο στόχος της παρούσας εργασίας είναι η σύνδεση της Εκπαίδευσης για την Αειφορία, τον μετασχηματισμό, δηλαδή, της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης στην εποχή μας, με τη Βασισμένη στον Τόπο Εκπαίδευση (place-based education) και τους δεκαεπτά (17) Παγκόσμιους Στόχους της UNESCO,γνωστοί ως «Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης». Στη συνέχεια θα αναφερθούμε στα προγράμματα του ΚΠΕ Ανωγείων και πως αυτά σχετίζονται και με την Εκπαίδευση για την Αειφορία, και με τη Βασισμένη στον Τόπο Εκπαίδευση, αξιοποιώντας μέρος των Παγκόσμιων Στόχων, όπως αυτά διαμορφώθηκαν στο πέρασμα του χρόνου. Είναι μία πρόκληση των καιρών, μέσα στην γενικότερη φιλοσοφία του «δευρυμένου» ρόλου της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης –Εκπαίδευση για την Αειφορία, μία πρόταση για τη θεματολογία των προγραμμάτων των ΚΠΕ, αλλά και των προγραμμάτων στα σχολεία, η συσχέτισή τους και με τα προβλήματα των τοπικών κοινωνιών και με τους παγκόσμιους στόχους της Αειφορίας.

Η εκπαίδευση για το περιβάλλον ξεκίνησε ως κίνημα τη δεκαετία του 1960, έχοντας ως υποστηρικτές στο πέρασμα του χρόνου διεθνείς οργανισμούς. Μετεξελίχθηκε σε Εκπαίδευση για την Αειφόρο Ανάπτυξη, με στόχο την Δια Βίου Εκπαίδευση των πολιτών σε όλες τις μορφές εκπαίδευσης. Η παρούσα εργασία διερευνά τη λειτουργία των Κέντρων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης (Κ.Π.Ε.) ως Κέντρων Δια Βίου Μάθησης για το Περιβάλλον και την Αειφορία (Κ.Δ.Β.Μ.Π.Α.) και συγκεκριμένα στην Εκπαίδευση Ενηλίκων (Ε.Ε). Για την επίτευξη του στόχου διερευνήθηκαν οι ιστοσελίδες των Κ.Π.Ε σε σχέση με τα προγράμματα ενηλίκων που υλοποίησαν, τις ομάδες ενηλίκων που παρακολούθησαν τα συγκεκριμένα προγράμματα, τις εκπαιδευτικές τεχνικές που εφαρμόστηκαν στο πλαίσιο της εκπαίδευσης ενηλίκων και τέλος τις συνεργασίες που ανέπτυξαν σε διεθνές και εθνικό επίπεδο, για την επίτευξη του σκοπού τους. Δείγμα της έρευνας αποτέλεσαν τα 13 συντονιστικά Κ.Π.Ε. ένα για κάθε περιφέρεια της χώρας όπως ορίστηκαν με τις αντίστοιχες αποφάσεις του Υπουργείου Παιδείας. Τα δεδομένα της έρευνας συλλέχθηκαν με ένα ερευνητικό εργαλείο που δημιουργήθηκε για το σκοπό αυτό, η δε επεξεργασία τους έγινε στο πρόγραμμα excel. Τα αποτελέσματα της έρευνας δείχνουν ότι σχεδόν όλα τα υπόψη Κ.Π.Ε έχουν υλοποιήσει προγράμματα ενηλίκων για την ευαισθητοποίηση, ενημέρωση και εκπαίδευση κυρίως της τοπικής κοινωνίας. Τα προγράμματα που υλοποιήθηκαν αφορούν το φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον κυρίως της περιοχής εμβέλειας και λειτουργίας των Κ.Π.Ε.. Τα συμπεράσματα αναμένεται να συμβάλουν στη συνέχιση αλλά και βελτίωση του θεσμού στην κατεύθυνση της εκπαίδευσης ενηλίκων για την αειφόρο ανάπτυξη.

Αναγνωρίζοντας τη σημασία που έχει η Εκπαίδευση για την Αειφόρο Ανάπτυξη και η γνώση της τοπικής Ιστορίας στη διαμόρφωση ενεργών πολιτών που θα δραστηριοποιηθούν για την προστασία του αστικού περιβάλλοντος, η Παιδαγωγική Ομάδα του ΚΠΕ Αρχανών σχεδίασε και υλοποιεί το εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Ηράκλειο: Η πόλη με τα κρυμμένα μυστικά». Ο βασικός σχεδιασμός του προγράμματος περιλαμβάνει αστικό περιβαλλοντικό μονοπάτι το οποίο διατρέχει τον πυρήνα της πόλης του Ηρακλείου και αναδεικνύει μνημεία πολιτισμού, συνδέοντάς τα με την ιστορική διαδρομή της πόλης και με τη σύγχρονη διαβίωση. Σκοπός είναι η βιωματική εμπλοκή και η διεπίδραση των μαθητών με το τοπικό περιβάλλον, η σύνδεση σχολικής γνώσης και πραγματικότητας και η συνεργατική οικοδόμηση της γνώσης. Το εκπαιδευτικό αυτό πρόγραμμα εστιάζει στην αειφορική διαχείριση της αστικής πολιτιστικής κληρονομιάς και μέσα από τη σύνδεση – σύγκριση παρελθόντος και παρόντος θέτει ερωτήματα για τη σημερινή εικόνα της πόλης. Τα αποτελέσματα μαρτυρούν την ιδιαίτερη προτίμηση των σχολικών ομάδων για το συγκεκριμένο πρόγραμμα, γεγονός που οδήγησε στην παραγωγή συνοδευτικού εκπαιδευτικού υλικού.