8ο ΣΥΝΕΔΡΙΟ

Tις τελευταίες δεκαετίες η κλιματική αλλαγή έχει αναδειχθεί ως ένα παγκόσμιο περιβαλλοντικό ζήτημα, με οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές διαστάσεις. Το παρόν άρθρο αποτελεί μια εκπαιδευτική προσέγγιση της συμβολής του αστικού πρασίνου στην προσαρμογή των πόλεων στην κλιματική αλλαγή και στον περιορισμό των επιπτώσεων του φαινομένου, στα πλαίσια ενός προγράμματος για το περιβάλλον και την αειφορία. Πρόκειται για μία εκπαιδευτική πρόταση που απευθύνεται σε μαθητές Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, η οποία αξιοποιεί τις νέες τεχνολογίες σε συνδυασμό με άλλες αρχές της εκπαιδευτικής διαδικασίας, όπως η ομαδοσυνεργατικότητα, η ενεργός συμμετοχή των μαθητών και η εφαρμογή της διερευνητικής μάθησης.

Στην εργασία αυτή παρουσιάζονται πειραματικές δραστηριότητες από τα μαθήματα των φυσικών επιστημών στο Γυμνάσιο μέσα από τις οποίες οι εκπαιδευτικοί μπορούν να εισάγουν με απλό τρόπο, και σε πλήρη συμφωνία με τα αναλυτικά προγράμματα σπουδών, θέματα που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή. Οι πειραματικές αυτές δραστηριότητες δίνουν έμφαση τις φυσικές αλληλεπιδράσεις, αναδεικνύουν τη σύνδεση βασικών αρχών και φυσικών φαινομένων με τη μελέτη της κλιματικής αλλαγής, προετοιμάζουν τους μαθητές να κατανοήσουν τα αποτελέσματα της επιστημονικής έρευνας και να αποκτήσουν δεξιότητες κριτικής σκέψης και συνεργασίας, ώστε ως αυριανοί πολίτες να αναλάβουν δράση για ένα βιώσιμο μέλλον. Τα αντικείμενα ενδιαφέροντος σχετίζονται με φυσικά φαινόμενα όπως είναι: το φαινόμενο του θερμοκηπίου, η τήξη των πολικών πάγων, τα ωκεάνια ρεύματα και η οξίνιση των θαλασσών.

Η αλληλεγγύη, η ισότητα και ο αμοιβαίος σεβασμός μεταξύ των ανθρώπων εμπεριέχονται στην στρατηγική της UNECE για την εκπαίδευση για την αειφόρο ανάπτυξη. Γι’ αυτό θεωρείται επιτακτική η ανάγκη να ενσωματωθεί η Εκπαίδευση για την αειφόρο ανάπτυξη (ΕΑΑ) στα εκπαιδευτικά συστήματα όλων των χωρών, καθώς και στην τυπική και άτυπη εκπαίδευση, αφού η εκπαίδευση εκτός από ανθρώπινο δικαίωμα είναι και απαραίτητη προϋπόθεση για την αειφόρο ανάπτυξη. Μέσω αυτής αναπτύσσονται γνώσεις, δεξιότητες και αξίες, ικανές να αλλάξουν νοοτροπίες και συμπεριφορές στους πολίτες μέσα από ρεαλιστικές καταστάσεις, καθώς η γνώση που αποκτάται από προσωπικές εμπειρίες σταθεροποιείται και μετασχηματίζεται πιο εύκολα. Στη συνέχεια, οι εμπειρίες πρέπει να επεξεργάζονται συστηματικά και να γίνεται η αναστοχαστική αποτίμησή τους. Από την ΣΤ΄ Τάξη του 2ου Δ.Σ. Πόλεως Ρόδου υλοποιήθηκε πρόγραμμα με τίτλο «Φύση χωρίς Σκουπίδια» με σκοπό να προσφέρει στους μαθητές/τριες προσωπικά βιώματα και δρώντας ομαδικά να ευαισθητοποιηθούν αλλά και να ευαισθητοποιήσουν τους πολίτες, να αφυπνίσουν συνειδήσεις και να καλλιεργήσουν αξίες.

1. Ένα από τα μεγαλύτερα περιβαλλοντικά προβλήματα σήμερα είναι η συσσώρευση των σκουπιδιών και η θαλάσσια ρύπανση, που προέρχεται από την αλόγιστη χρήση πλαστικών μιας χρήσης, την υπερκατανάλωση και την αναποτελεσματική αξιοποίηση των απορριμμάτων. Όσο το πλαστικό θα συνεχίζει να κυριαρχεί σε κάθε ανθρώπινη συνήθεια, από τη χρήση στις συσκευασίες τροφίμων μέχρι τα ρούχα και τα παιχνίδια, τόσο το πρόβλημα θα διογκώνεται, παρά τις προσπάθειες να μειωθεί, όπως για παράδειγμα μέσω της ανακύκλωσης.
2. Η παρακάτω εργασία αποτελεί παρουσίαση ενός σχολικού προγράμματος περιβαλλοντικής εκπαίδευσης που διενεργήθηκε στο 10ο Δημοτικό Σχολείο Βέροιας κατά το σχολικό έτος 2017-2018, με τίτλο Plastic Free: Μαθαίνοντας πώς να ζούμε καλύτερα χωρίς πλαστικό. Στόχος του προγράμματος ήταν η ευαισθητοποίηση των μαθητών πάνω στο πρόβλημα, η δική τους συμμετοχή σε αυτό και η αναζήτηση λύσεων που μπορούν να εφαρμόσουν στην καθημερινότητά τους.

Η εποχή μας, η οποία χαρακτηρίζεται από κρίση αξιών ανέδειξε μεταξύ των άλλων προβλημάτων και τa προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα ζώα γενικότερα. Ειδικότερα, όσον αφορά τα ζώα συντροφιάς, καθημερινά έρχονται στο φως της δημοσιότητας περιστατικά παθητικής και ενεργητικής κακοποίησης, όπως και εγκατάλειψης. Στο πρώτο εξάμηνο του 2019 έγιναν 1.799 καταγγελίες για κακοποίηση ζώων (Δρίβας, 2019). Καθώς η εκπαίδευση για την αειφορία κατέχει σημαντικό ρόλο στην καλλιέργεια αξιών, καλείται να συμβάλλει στην ανάπτυξη φιλοζωικής παιδείας στα σχολεία και στην κοινωνία. Με δεδομένο το κενό που υπάρχει όσον αφορά την προώθηση της φιλοζωικής παιδείας, το Δίκτυο Τέχνης και Δράσης - Οι άνθρωποι με τα μπαλόνια δημιούργησε το πρόγραμμα με τίτλο «Ομάδα Δράσης Μαθητών για την προστασία των ζώων συντροφιάς», το οποίο υποστηρίζεται από σχετικό εκπαιδευτικό υλικό. Το πρόγραμμα και το εκπαιδευτικό υλικό έλαβαν έγκριση από το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής το 2019. Στόχοι του προγράμματος είναι οι μαθητές να ευαισθητοποιηθούν και να καλλιεργήσουν δεξιότητες, ώστε να αναλάβουν δράσεις για την προστασία των ζώων συντροφιάς σε επίπεδο σχολικής και τοπικής κοινότητας.

Η Υπεύθυνη Έρευνα, αποτελεί για την εκπαίδευση μία διαφοροποιημένη οπτική στη διδασκαλία των επιστημών και επιχειρεί να συνδυάσει την έρευνα και τη διδασκαλία με την κοινωνική αναγκαιότητα, την υπευθυνότητα και την ανάληψη δράσης. Η Εκπαίδευση για την Αειφορία, με τη στόχευσή της και τη μεθοδολογία, μπορεί και στην προσχολική εκπαίδευση να αποτελέσει το πλαίσιο όπου οι μαθητές/τριες θα κάνουν τα πρώτα βήματα στην οικοδόμηση μιας αντίληψης για τη σημασία των επιστημών ως έναν εκ των πυλώνων για την κατανόηση σημαντικών ζητημάτων που σχετίζονται με το παρόν και το μέλλον τους. Επιπροσθέτως, συμβάλει σημαντικά στην άσκηση των νηπίων στη διαδικασία αναζήτησης λύσεων και διατύπωσης προτάσεων. Στην εργασία αυτή, επιχειρείται η παρουσίαση μίας απόπειρας εισαγωγής των αρχών της Υπεύθυνης Έρευνας στο Νηπιαγωγείο, μέσω της υλοποίησης προγραμμάτων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης.

Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Ενεργός Πολίτης ετών 4+: Καλλιέργεια Περιβαλλοντικής συνείδησης στο Νηπιαγωγείο» εφαρμόζεται στο Νηπιαγωγείο Καραβομύλου από το 2011 και αποτελείται από επιμέρους οργανωμένες δράσεις:

1. Σχολικός Κήπος: άνθη, βότανα και μυρωδικά, λαχανικά, 2. Συλλογή και ανακύκλωση τηγανελαίων, 3. Παρασκευή Compost, 4. Ανακύκλωση μπαταριών και χαρτιού, 5. Συλλογή καπακιών από πλαστικά μπουκάλια και 6. Φροντίδα πουλιών και αδέσποτων ζώων.

Βασικοί στόχοι του προγράμματος είναι:

α) να συνειδητοποιήσουν οι μαθητές του Νηπιαγωγείου τη δύναμη που έχει ο καθένας μόνος του αλλά και σε συνεργασία με άλλους να κάνει τον κόσμο καλύτερο

β) να καλλιεργηθούν η περιβαλλοντική κουλτούρα και το πνεύμα εθελοντισμού μέσα από βιωματικές δράσεις.

Οι δράσεις από μόνες τους έχουν μία δυναμική «Διατήρησης» - δηλαδή διατηρούνται και κάθε χρόνο προσθέτουμε μία ακόμη, ως χρέος απέναντι στο Περιβάλλον αλλά και ως ηθική δέσμευσηαπέναντι στους μαθητές.

Τα θέματα προσεγγίζονται ενεργητικά, βιωματικά και συνεργατικά και ευνοούν την εμπλοκή όλων των μαθησιακών περιοχών αποκτώντας νόημα και σκοπό για τα ίδια τα παιδιά. Επιπλέον στην υλοποίηση των δράσεων εμπλέκονται/συμμετέχουν ενεργητικά οι οικογένειες και οι συγγενείς των μαθητών καθώς επίσης και η τοπική κοινωνία (γείτονες, καταστηματάρχες, κάτοικοι του Καραβόμυλου).

Η πορεία των δραστηριοτήτων του Προγράμματος, οι στόχοι, η μεθοδολογία και τα συμπεράσματα από την εφαρμογή θα παρουσιαστούν στο πλαίσιο της παρούσας εργασίας.