8ο ΣΥΝΕΔΡΙΟ

Το πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης του ΑΡΚΤΟΥΡΟΥ «Το μυστήριο της μικρής αρκούδας» σχεδιάστηκε από τη διεπιστημονική παιδαγωγική ομάδα του και αποτελεί μέρος του έργου «Διεθνές Περιβαλλοντικό Κέντρο ΑΡΚΤΟΥΡΟΥ». Απευθύνεται σε μαθητές/τριές της Ε’- Στ’ Δημοτικού, του Γυμνασίου και του Λυκείου. Αποσκοπεί στην ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του μαθητικού πληθυσμού για τις δράσεις του ΑΡΚΤΟΥΡΟΥ για την προστασία και διαχείριση των μεγάλων σαρκοφάγων (αρκούδα, λύκος, ελάφι) και των βιοτόπων τους, για την αντιμετώπιση της αιχμαλωσίας άγριων ζώων και την αειφορική διαχείριση περιβαλλοντικών ζητημάτων της Ελλάδας και των Βαλκανίων. Παρουσιάζεται διαδραστικά μέσα στη σχολική τάξη με την ενεργή συμμετοχή των μαθητών/τριών και αξιοποιεί εργαλεία της ψηφιακής τεχνολογίας (διαδραστικά παιχνίδια, φωτογραφίες 360ο), ενώ οι ενότητές του δίνονται με τη μορφή γρίφων που συνδέονται με πολλά αντικείμενα των σχολικών μαθημάτων και του Προγράμματος Σπουδών και των τριών σχολικών βαθμίδων. Εκτός από το παιχνίδι το πρόγραμμα συνοδεύεται από Οδηγό Εκπαιδευτικού με πλούσιες πολυτροπικές πληροφορίες και επιπλέον διδακτικές δραστηριότητες.

Η τεχνητή λίμνη Κερκίνη βρίσκεται στο ΒΔ τμήμα της περιφερειακής ενότητας Σερρών και αποτελεί έναν από τους 10 Υγροτόπους Διεθvoύς Σημασίας της Ελλάδας (γνωστοί και ως Υγρότοποι Ramsar). Η λίμνη δημιουργήθηκε το 1932 με την κατασκευή ενός φράγματος στον ποταμό Στρυμόνα κοντά στο χωριό Λιθότoπo και την κατασκευή αναχωμάτων στα ανατολικά και δυτικά. Σκοπός της δημιουργίας της λίμνης ήταν η συγκράτηση των φερτών υλών και η αποφυγή πλημμυρών, καθώς και η άρδευση της πεδιάδας των Σερρών. Στο χωριό Κερκίνη εδρεύει ο Φορέας Διαχείρισης Λίμνης Κερκίνης, ο οποίος είναι Νομικό Προσωπικό Ιδιωτικού Δικαίου (Ν.Π.Ι.Δ.) κοινωφελούς χαρακτήρα και εποπτεύεται από το Υπουργείο Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής (Ν. 2742/1999). Κύρια αρμοδιότητά του αποτελεί η διοίκηση και διαχείριση του Εθνικού Πάρκου Λίμνης Κερκίνης. Στο πλαίσιο ευαισθητοποίησης του κοινού για τα προβλήματα και τους κινδύνους που αντιμετωπίζει το Εθνικό Πάρκο Λίμνης Κερκίνης, ο Φορέας Διαχείρισης Λίμνης Κερκίνης υλοποιεί περιβαλλοντικές δράσεις ευαισθητοποίησης με τα σχολεία και την τοπική κοινωνία. Στο χώρο του Φορέα Διαχείρισης Λίμνης Κερκίνης λειτουργεί από το 1999 το Κέντρο ενημέρωσης του Φορέα, το οποίο απευθύνεται σε μαθητές αλλά και στο ευρύ κοινό και υλοποιεί τις εξής δράσεις: α. ενημέρωση για το Εθνικό Πάρκο Λίμνης Κερκίνης με προβολή, β. εκθεσιακό χώρο με εκθέματα από το Εθνικό Πάρκο και γ. ορνιθοπαρατήρηση.

Το κείμενο αυτό έχει σκοπό να διερευνήσει την ανάγκη και τους τρόπους ενεργού εμπλοκής της σχολικής κοινότητας στην ανάδειξη της αξίαςτης φυλλοβόλου δρυός ή «ήμερης βελανιδιάς» (Quercusithaburensisp. macrolepis),η οποία έχει διαχρονικά προσαρμοστεί στα κλιματικά δεδομένατης Αττικής και ταυτόχρονα προσφέρεται για ποικίλες εκπαιδευτικές δραστηριότητες με βιωματικό χαρακτήρα. Τεκμηριώνεται θεωρητικά η σχέση της ήμερης βελανιδιάς με το αττικό τοπίο καθώς και η συμβολή της στην αειφορικήανάπτυξη των τοπικών κοινωνιών, διερευνώνται οι ανθρωπογενείς παράγοντες που οδηγούν στην δραματική μείωση των δρυοδασών και ψηλαφείταιη σχέση του συγκεκριμένου είδους με τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής. Με εκπαιδευτικέςδραστηριότητες οι μαθητικές ομάδες γνωρίζουν βιωματικά, ενεργοποιούνται στην τάξη και στο πεδίο, ενώ παράλληλααναλαμβάνουν δράσειςευαισθητοποίησης της τοπικής κοινωνίας τόσο για την προστασία των ελαχίστων εναπομεινάντων δρυοδασών, όσο και για τον εμπλουτισμό των αναδασώσεων στην Αττική με το είδος αυτό.

Τα σημαντικότερα ζητήματα που αντιμετωπίζουν σήμερα οι πόλεις, σε ευρωπαϊκό αλλά και διεθνές επίπεδο, εξαιτίας των μεταφορών και ιδιαίτερα την επικράτηση του Ι.Χ. αφορούν στα τεράστια επίπεδα της ατμοσφαιρικής ρύπανσης μέσω των εκπομπών θερμοκηπιακών αερίων, στην ενεργειακή κατανάλωση και την πρόκληση θορύβου, στη δημιουργία κυκλοφοριακής συμφόρησης και στην δυσχέρεια των καθημερινών δραστηριοτήτων καθώς και στην σημαντική κάλυψη γης από τις μεταφορικές δραστηριότητες και υποδομές, που οδηγεί στην απώλεια του αστικού δημόσιου χώρου (Rodrigue et al., 2013; Βλαστός, 1997).

Κατά τις τελευταίες δεκαετίες οι περιβαλλοντικές συνέπειες αυτές των μεταφορών είχαν ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη της έννοιας της αστικής βιωσιμότητας, μία έννοια που όπως θα δούμε και παρακάτω, έχει στενή σχέση με τη βιωσιμότητα των δικτύων αστικής κινητικότητας και τη μείωση των ιδιωτικών μετακινήσεων (Μπαρμπόπουλος, 2002; Rodrigue et al., 2013). Στο πλαίσιο αυτό, αντικείμενο της παρούσας εργασίας είναι η διερεύνηση της βιώσιμης αστικής κινητικότητας και των καλών πρακτικών προώθησής της. Η εργασία αποτελείται από 4 ενότητες. Στην πρώτη ενότητα εξετάζεται η έννοια της βιώσιμης κινητικότητας με βάση τα χαρακτηριστικά που πρέπει να έχει ένα σύστημα μεταφορών και οι διαφορετικές διαστάσεις της. Στην δεύτερη ενότητα εξετάζονται οι πρακτικές που προωθούνται σήμερα παγκοσμίως προς την κατεύθυνση αυτή. Στην τρίτη ενότητα εξετάζεται η περίπτωση των έξυπνων μεταφορών. Τέλος, στην τέταρτη ενότητα παρατίθενται παραδείγματα πόλεων από την Ελλάδα και την Ευρώπη, όπου έχουν υιοθετηθεί βιώσιμες πρακτικές μεταφορών.

Στην παρούσα εργασία, η σχολική κομποστοποίηση αντιμετωπίζεται ως ένα ωφέλιμο μάθημα, με πρακτικά αποτελέσματα. Οι μικροί μαθητές μαθαίνουν να ερευνούν και να αναλύουν ένα πρόβλημα (πώς θα μειώσουμε τα οργανικά απορρίμματα), να σχεδιάζουν μια λύση, να συμμετέχουν πρακτικά στην επίλυση, να αποτιμούν τα αποτελέσματα της εργασίας τους (με ερευνητικά εργαλεία), να παίρνουν χαρά από το προϊόν της εργασίας τους (δημιουργία κόμποστ), να οραματίζονται πρακτικές λύσεις για ένα καλύτερο μέλλον. Πρόκειται για μια μελέτη περίπτωσης που πραγματοποιήθηκε στα 46ο και 6οΝηπιαγωγεία Πειραιά. Ως τρόπος εργασίας επιλέχθηκε η μέθοδος project (βιωματικός τρόπος εργασίας με πρώτες γνώσεις χημείας, έρευνας και βιολογίας), με παράλληλες ενημερωτικές συγκεντρώσεις γονέων και καταγραφή των εντυπώσεων, γονέων και νηπίων, για την αξιολόγηση της δράσης.

Η εξέλιξη της τεχνολογίας οδήγησε στη δημιουργία χωρο-ευαίσθητων εκπαιδευτικών παιχνιδιών μέσω φορητών συσκευών τα οποία βοηθούν τους μαθητές να αλληλεπιδράσουν τόσο με το περιβάλλον όσο και μεταξύ τους. Όσο χρόνο διαρκεί το παιχνίδι οι μαθητές βρίσκονται σε μια «κατάσταση ροής» (flow experience) η οποία επιφέρει ευχαρίστηση με την πλήρη απορρόφησή τους σε μια ενεργητική δραστηριότητα αξιοποιώντας στο έπακρο τις ικανότητές και το δυναμικό τους και ανακαλύπτοντας τη γνώση με παιγνιώδη τρόπο. Στόχος της σχεδίασής τους είναι ο συνδυασμός της ψυχαγωγίας με τη μάθηση η οποία επιδιώκει να συμπεριλάβει στοιχεία του χώρου, της κίνησης στο χώρο, του περάσματος από ένα πλαίσιο επίγνωσης σε ένα άλλο. Μετά το πέρας του παιχνιδιού μπορούν να αναστοχαστούν, να επανέλθουν σε ό,τι τους κέντρισε το ενδιαφέρον, να υπάρξει ανατροφοδότηση. Ένα τέτοιο παιχνίδι είναι το «Αν…στη Μονεμβασιά» που δημιούργησε το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Μολάων όπου οι μαθητές υποδύονται ρόλους και με τις κατάλληλες ερωτήσεις ανακαλύπτουν την Καστροπολιτεία.